“İstifleme yapmak” ne demektir?
Bir düşünür olarak bakıyorum bu kavrama: Belleğimiz kadar eski, gündelik yaşamımız kadar yakın bir eylemdir “istifleme yapmak”. Bir şeyleri biriktirmek, üst üste koymak, saklamak… Fakat istifleme yalnızca fiziksel bir davranış değil; zihinsel arşivler, duygusal yükler, kültürel izler olarak da okunabilir. Bu yazıda, #istifleme kavramının tarihsel arka planını izleyecek, günümüzdeki akademik tartışmalarla değerlendirecek; metni akıcı ve anlaşılır bir dille, herkesin kendi biriktirme eylemini düşünmesini sağlayacak şekilde sunacağım.
Tarihsel Arka Plan: Biriktirmeden İstiflemeye
İnsanın biriktirme isteği, tarih boyunca var olagelmiştir. Tarım toplumlarında topluluklar, hasat sonrası bolluğu korumak için tahıl ve yiyecekleri depolamış; sanayi toplumunda ise üretim ve stok sistemleri gelişmiş, depolama ve lojistik ihtiyaçları ortaya çıkmıştır. Türkçeye baktığımızda Türk Dil Kurumu’na göre “istiflemek” kelimesi “düzgün bir biçimde üst üste yığmak, stok etmek” anlamına gelir. [1]
Bu anlamı genişlettiğimizde “istifleme yapmak”, fiziksel nesnelerle sınırlı kalmaz; düşünceler, belgeler, dijital dosyalar bile “istif” konusuna dahil olabilir. Örneğin, bir sanat eserinde ya da arşivde nesnelerin ya da belgelerin bir araya geliş biçimi, istifleme pratiğinin tarihsel ve kültürel izdüşümüdür.
Günümüzde Akademik Tartışmalar: İstifleme ve Psikoloji, Ekonomi, Dijital Kültür
Akademik literatürde, istifleme özellikle psikoloji bağlamında “hoarding behaviour” yani biriktirme davranışı olarak inceleniyor. Hoarding Disorder olarak tanımlanan bu durum, bireyin ihtiyaç duymasa da nesneleri biriktirmesi ve elden çıkarmakta zorlanmasıyla karakterize ediliyor. [2] Bu bağlamda istifleme, yalnızca depolama değil; bireyin değer, kayıp, kontrol gibi duygusal-mantik süreçlerle ilişkili bir eylemi olarak görülebilir.
Ekonomi alanında ise biriktirme ve istifleme, kaynakların dolaşım dışına çıkarılması olarak tartışılıyor. Örneğin ‘hoarding’ ekonomide malların stoklanması ve piyasadan çekilmesiyle fiyatların yükselmesine sebep olabilir. [3] Ayrıca dijital çağda “dijital istifleme” de gündeme geliyor: dijital dosyaların, e‑posta arşivlerinin, fotoğrafların kontrolsüz bir şekilde birikmesi. [4]
Bu tartışmalar bize üç önemli nokta sunuyor: birincisi, istifleme sadece fiziksel bir eylem değil; psikolojik ve toplumsal yönleri olan bir olgu. İkincisi, kontrol edilmemiş bir istifleme, bireysel ve toplumsal işlevselliği bozabilir. Üçüncüsü, dijital çağla birlikte istifleme yeni biçimler kazanmış durumda.
İstifleme Yapmanın Önemli Boyutları
– Fonksiyonel istifleme: Depolama, arşivleme gibi düzenli ve anlamlı biçimde yapılan birikim. Örneğin bir kütüphanenin arşiv bölümünde kitapların düzenli olarak üst üste ya da raflarda tutulması.
– Disfonksiyonel istifleme: Nesnelerin, dosyaların ya da dijital içeriklerin biriktirilmesi, fakat elden çıkarılamaması, kullanım alanlarının kapanması, kaotik bir ortam oluşması. Bu noktada psikolojik sorunlarla ilişki kuruluyor. [5]
– Kültürel‑toplumsal istifleme: Toplumların belleği, gelenekleri, hikâyeleri istiflenebilir; geçmişin yükü bugünü şekillendirebilir. Bu anlamda biriktirme yalnızca nesne değil anlamdır.
– Dijital istifleme: Bilgi çağında, dijital dosyaların, e‑posta kutularının, sosyal medya içeriklerinin kontrolsüz bir şekilde birikmesi; bu alanlarda da “istifleme” sorunu doğabiliyor.
Bizim İçin Ne Anlama Geliyor?
Şu soruyu sormamız gerekiyor: Belleğimizde, evimizde, dijital alanlarımızda ne kadar “istifleme” yapıyoruz? Biriktirmek gerçekten ihtiyaç mı, yoksa kontrolsüz bir yük mü? Düzenli bir kitap koleksiyonu mı, kullanım alanını kaplayan kitap yığınları mı? Dijital arşivimiz bizi destekliyor mu, yoksa bizi engelliyor mu?
Önerilen düşünsel sorular:
– Hangi tür nesneleri ya da içerikleri biriktiriyorum?
– Bu birikim bana ne kazandırıyor, ne götürüyor?
– Elimdekileri düzenli bir şekilde ayırabiliyor muyum, yoksa yığılmış bir ortamda mı yaşıyorum?
– Dijital dünyada “biriktirme”nin benim için anlamı nedir?
– Biriktirme davranışının ardında duygusal bir gerekçe olabilir mi – kayıp, belirsizlik, kontrol arzusu?
#istiflemeYapmak #BiriktirmeDavranışı #HoardingResearch #Dijitalİstifleme
Bu yazıyı okurken, kendi hayatınızda “istifleme”yi düşünün: Ne biriktiriyorsunuz? Bunun anlamı ne? Ve bu birikim, yaşamınızı nasıl etkiliyor?
—
Sources:
[1]: https://www.mynet.com/istiflemek-ne-demek-istiflemek-kelimesinin-tdk-sozluk-anlami-nedir-170100126434?utm_source=chatgpt.com “İstiflemek ne demek? İstiflemek kelimesinin TDK sözlük anlamı nedir …”
[2]: https://academic.oup.com/edited-volume/34465/chapter/292420389?utm_source=chatgpt.com “Psychological Models of Hoarding | The Oxford … – Oxford Academic”
[3]: https://en.wikipedia.org/wiki/Hoarding%28economics%29?utmsource=chatgpt.com “Hoarding (economics)”
[4]: https://en.wikipedia.org/wiki/Digitalhoarding?utmsource=chatgpt.com “Digital hoarding”
[5]: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2166368?utm_source=chatgpt.com “THE PSYCHOANALYTIC ROOTS OF HOARDING BEHAVIOR: A REVIEW OF THE LITERATURE”